Tasarım Tescilinin Hükümsüzlüğü
Çek, Senet ve Hukuki Süreçler
Yayın Tarihi: 15 Ağustos 2025 | Yazan: Av. Furkan BAYIR
Tasarım tescili, bir ürünün dış görünümünün korunmasını sağlayarak, tasarım sahibine belirli bir
süre için münhasır hak tanır. Ancak her tescil edilen tasarımın bu korumadan mutlak olarak
yararlanacağı söylenemez. Çünkü bazı durumlarda, tasarım tescili geçerliliğini yitirir ve
hükümsüz sayılabilir.
Bu yazımızda, tasarım tescilinin hükümsüzlüğü kavramını, hangi durumlarda ortaya çıktığını ve
nasıl bir hukuki süreç izlendiğini detaylı olarak inceliyoruz.
Tasarım Tescili Nedir?
Tasarım tescili; bir ürünün tamamının veya bir parçasının çizgi, biçim, renk, doku, malzeme
veya süsleme gibi unsurlar aracılığıyla oluşturulan görsel özelliklerinin yasal koruma
altına alınmasıdır.
Tescilli bir tasarım sahibine:
- Ürünün ticari kullanımında tekel hakkı verir.
- İzinsiz taklit ve kullanım durumlarında hukuki koruma sağlar.
- Lisans ve devir yoluyla ekonomik kazanç elde etme imkânı sunar.
Ancak bu haklar sınırsız değildir. Belirli koşullarda geçersiz hale gelebilir.
Tasarım Tescilinin Hükümsüzlüğü Nedir?
Hükümsüzlük, tescilli bir tasarımın geriye etkili olarak geçersiz sayılması anlamına gelir. Bu durumda, tasarım hiçbir zaman korunmamış gibi kabul edilir.
Hükümsüzlük davası, ilgili mahkeme nezdinde açılır ve tescilin hukuka aykırı olarak yapıldığı ispatlanırsa, karar kesinleştiğinde tasarım sicilinden silinir.
Hangi Durumlarda Tasarım Tescili Hükümsüz Sayılır?
Tasarım tescilinin hükümsüzlüğü için en yaygın gerekçeler şunlardır:
1. Yenilik ve Ayırt Edici Nitelik Eksikliği
Bir tasarımın tescil edilebilmesi için, başvuru tarihinden önce kamuya sunulmamış olması ve benzerlerinden açıkça farklılık göstermesi gerekir. Daha önce ifşa edilmiş veya piyasada bulunan bir tasarım tescil edildiyse, bu tescil hükümsüz kılınabilir.
2. Tasarım Sahibinin Gerçek Hak Sahibi Olmaması
Tescil başvurusu, tasarımı gerçekten oluşturan kişi veya onun rızasıyla hareket eden kişi tarafından yapılmamışsa; gerçek hak sahibi, tasarımın hükümsüzlüğünü talep edebilir.
3. Kamu Düzenine veya Genel Ahlaka Aykırılık
Toplumun genel değer yargılarına aykırı içerikler taşıyan tasarımlar tescil edilemez. Böyle bir tescil yapılmışsa, ilgili kişi veya kurumlarca hükümsüzlük davası açılabilir.
4. Zorunlu Teknik Özellik veya İşlev Gereği Oluşan Tasarımlar
Sırf teknik bir işlevin yerine getirilmesi için ortaya çıkan şekiller, tasarım olarak korunmaz. Bu tür başvurular tescil edilmişse, hükümsüzlüğü istenebilir.
5. Önceki Hakların İhlali
Tescil edilen tasarım, başkasına ait olan ve önceden tescil edilmiş bir marka, patent veya başka bir tasarımla çakışıyorsa, hükümsüzlük gündeme gelir. Aynı şekilde, ticaret unvanı veya telif hakkı gibi önceki hakların ihlali de bu kapsamda değerlendirilir.
Uygulamada Sık Görülen Hatalar
- Sırf farklı bir renkle ya da küçük değişiklikle yapılmış taklit tasarımların tescil edilmesi.
- Daha önce internet ortamında yayımlanmış bir tasarımın "yeni" gibi gösterilmesi.
- Teknik zorunluluklar sonucu oluşan şekillerin tasarım gibi tescil ettirilmesi.